Gerbera

Gerbera, Compositae familyasından, yalın kat ve katmerli formda, beyaz, sarı, pembe, turuncu, kırmızı tonlarında, iri papatya benzeri çiçekleri olan çok yıllık otsu bir bitkidir. Alt tarafı tüylü yaprakları pancar gibi iri parçalı veya düzdür. Kalın ve etli kökleri su durumuna bağlı olarak bir metre derine kadar inebilir.

GERBERANIN EKOLOJİK İSTEKLERİ

Toprak İstekleri

Gerbera,  kumlu-tınlı, gevşek ve geçirgen topraklarda yetiştirilmeli, yetiştirme derinliğinde sert bir tabaka bulunmamalıdır. Böyle bir tabakanın bulunması hem köklerin ilerlemesinde zorluk çıkarır hem de geçirgenliği önlediği için kök çürümelerine neden olur. Bu nedenle dikim yapılacak toprağın en az 40-50 cm derinliğinde işlenip gevşetilmesi gerekir. Toprak pH’sı ve tuz içeriği de oldukça önemli kriterlerdir. pH 5.5 ile 6.3 arasında elektiriksel geçirgenlik ise 1.0 mS/cm değerinde olmalıdır.

Taban suyu seviyesinin 1,0 m’den daha yakın olması istenmez. Taban suyunun olumsuz etkileri toprak yüzeyinden 70-100 cm derinliğinde bir drenaj sistemi kurularak giderilebilir.

Toprak kökenli hastalıklar yetiştiriciliği sınırlayan sorunların başında gelir. Bu nedenle yetiştiriciliğe başlamadan önce mutlaka toprak sterilizasyonu yapılmalıdır. Toprak sterilizasyonu buharla ya da kimyasal maddeler kullanılarak yapılabilir. Buharla sterilizasyon en ideal sistem olup insan sağlığına zararlı değildir. Ancak özel ekipman gerektirir ve oldukça pahalı bir yöntemdir Kimyasal maddelerle sterilizasyonda ise Dazomet, Chloropicrin, 1,3 Dichlorpropen gibi toprak fumigantları kullanılabilir. Sterilizasyondan sonra toprak 10-15 gün havalandırılmalı ve dikimden önce de bolca sulanmalıdır.

Kış aylarında verim ve kaliteyi arttırmak amacıyla toprak ısıtması yapılabilir. Bu şekilde genç bitkiler çok daha çabuk köklenip hızlı gelişme olanağı bulurlar. Isıtma ile topraktaki nem fazlalığı önleneceğinden fungal hastalıkların önüne geçilmiş olur. Toprak ısıtma boruları yerleştirilirken iki boru arasındaki uzaklık 70-80 cm olmalıdır. Borular içinden geçen suyun sıcaklığı 40 ^oC ‘yi geçmemelidir. Gerbera yetiştiriciliğinde optimal toprak sıcaklığı 18-20 ^oC olmalı ve bu sıcaklık 10-15 cm derinliğine kadar inebilmelidir.

Gerbera topraktan geçen hastalıklara karşı oldukça hassas olması nedeniyle, topraksız yetiştiriciliğin öncelikle uygulandığı türlerden birisidir. Kaya yünü, torf, perlit, pomza ve hindistan cevizi lifi gibi maddeler yetiştirme ortamı olarak kullanılabilir. Diğer yetiştirme ortamları ve kap içinde yapılan yetiştiricilikte, kullanılan materyale göre makro ve mikro besin maddelerini dışarıdan sulama suyu ile birlikte vermek gerekir. Gübre tanklarında hazırlanan gübre eriyiklerinde tuz (EC) düşük ve besin maddeleri belirli bir denge içinde olmalıdır.

Yetiştirme ortamı olarak olarak toprakta yetiştiricilikte basit yer yatakları, topraksız yetiştiricilikte ise tekneler, yüksek yataklar ve plastik kovalar kullanılabilir.

Sıcaklık, Işık ve Nem

Sıcaklık gerbera için önemli koşullardan birisidir. Bitkinin sıcaklık isteği genellikle büyüme devresinde çiçek devresinden daha fazladır. Gerberanın sıcaklık isteği ışık koşullarına göre farklılık gösterdiği gibi aynı zamanda çeşitlere göre de değişmektedir.

Yeni dikim yapılan seralarda ilk 4 hafta gece sıcaklığı 20-25 ^oC ve nem oranı %80-90 olmalıdır. Bitkiler gelişmeye başlayınca sıcaklık yavaş yavaş düşürülerek gece sıcaklığı 12-16 ^oC civarına getirilmelidir. Gündüz sıcaklığı bundan 4 ^oC yüksek olmalıdır. Çiçek döneminde gece sıcaklığının minimum 10-14 ^oC, gündüz sıcaklığının ise 16-18 ^oC olması gerekir. Parlak ve güneşli havalarda bu sıcaklık 24 ^oC olmalıdır. Optimum nem oranı ise % 80-85’dir.

Yaz aylarında bol ışıklı koşullarda sıcaklık 24 ^oC’yi aştığı zaman gölgeleme yapılarak ışık azaltılır ve sıcaklık düşürülür. Hafif bir gölgeleme yaz aylarında çiçek kalitesini arttırır. Bu şekilde bazı çeşitlerde çiçek renkleri daha iyi oluşur. Sonbaharda ışık azaldığı zaman gölgeyi hemen kaldırmak gerekir.

Kış aylarında en düşük sıcaklık 10 ^oC olmalıdır. Bunun altındaki sıcaklıklar da bitki zarar görür. Sıcaklık ve ışık arasında dengesizlik olursa zayıf ve ince saplı çiçekler oluşur.

Sıcaklık ve nem oranlarındaki ani değişimler gerberada çiçek kalitesinin düşmesine neden olur. Bulutlu havalardan sonra aniden parlak güneşli günler olursa çiçek anomalilerine rastlanır.

ÜRETİM YÖNTEMLERİ

Tohumla Çoğaltma

Gerberada, tohumla üretim yöntemi sadece ıslah çalışmalarında kullanılmaktadır. Bu amaçların dışında yüksek verimli, iyi gelişen vazoda dayanıklılığı fazla olan istenilen renk ve kalitede çeşitlerin üretiminde vejetatif üretim yöntemleri kullanılır.

Vegetatif Çoğaltma

Vegetatif üretim için üç farklı yöntem kullanılmaktadır. Bu yöntemler, ayırma, klon ve doku kültürü yöntemleridir.

Ayırma ile çoğaltma

Çok fazla üretimin söz konusu olmadığı durumlarda, 1-2 yıllık anaç bitkilerin yanlarında oluşan dip sürgünlerinin ayrılması şeklinde yapılır. Çiçek üretiminde kullanılan bitkiler yerlerinden sökülür, yavruları ayrılır, kökler kısaltılıp yapraklar seyreltildikten sonra uygun ortamlara dikilirler. Bu yöntemle bir bitkiden 3-10 yavru bitki elde edilebilir.

Klon ile çoğaltma

Yüksek kaliteli ve iyi gelişme gösteren bitkiler seçilir. Bu yöntem, bitkiler sökülerek veya yerlerinde uygulanabilir. Sökülen bitkilerin kökleri ve yaprakları bir veya iki küçük yaprakçık kalıncaya kadar temiz bir bıçak yardımı ile temizlenir. Hazırlanan bu bitkiler köklendirme yataklarına dikilirler. Bu şekilde bitkilerde yeni yaprak ve sürgün oluşumu teşvik edilir. Yapraksız kalan bitkiler 2-3 hafta içinde yeni yaprak ve sürgünler verir. Sürgünler 5-6 cm boyuna ulaşınca sıcaklık 18-20 ^oC ‘ye düşürülerek filizlerin pişkinleşmesi ve sertleşmesi sağlanır. Bu filizler 1 hafta sonra keskin bir bıçak yardımı ile ana bitkiden ayrılıp dip kısımları köklendirme hormonuna batırılarak sisleme yastıklarına dikilirler. Çelikler 2-3 hafta içinde köklenerek yeni bitki oluştururlar.

Doku Kültürü ile Çoğaltma

Günümüzde gerbera için en uygun çoğaltma yöntemi doku kültürü ile çoğaltmadır. Bu yöntemle, hızlı bir şekilde sağlıklı ve homojen üretim materyali elde edilir. Doku kültürü ile üretimde sürgün uçları veya küçük çiçek tomurcukları kullanılır. Elde edilen fidecikler çevre koşullarına alıştırılarak büyütülür.

BAKIM VE KÜLTÜREL ÖNLEMLER

Sulama

Bitkilerin sulanmasında, gerekli olan su miktarı toprak tipine, sera içindeki buharlaşmaya, bitkilerin yaş durumlarına ve ışık şiddetine bağlı olarak değişim göstermektedir. Genel olarak toprak 10 cm derinliğe kadar nemli tutulmalıdır. Yaz aylarında toprağın kurumamasına dikkat edilmeli, kışın daha az su verilmelidir.

Gübreleme

Gerbera tuza karşı duyarlı olduğundan aşırı gübrelemeden kaçınmalıdır. Toprak hazırlığı sırasında fosforun toprağa verilmesi kök gelişimini teşvik eder. Vejetatif gelişme döneminde de potasyumca zengin kompoze gübreler verilmelidir. Gerbera yetiştiriciliğinde başta demir olmak üzere mangan, çinko, magnezyum gibi mikro besin elementi noksanlığı görülebilir. Noksanlıkları belirlemek amacıyla ayda bir yaprak ve toprak analizleri yapılmalıdır. Toprağa çiftlik gübresi ilave edilecek ise gübre toprağa karıştırıldıktan sonra mutlaka sterilizasyon yapılmalıdır.

Yaprak Seyreltme

Bitkilerde gelişmenin hızlı olduğu aylarda yan ve orta kısımlardaki fazla sayıdaki yaşlı,kuru ve hastalıklı yapraklar alınır. Yaprak kopartma işlemi elle yapılmalı, bıçak ya da makas kullanılmamalıdır. Bu işlem çiçek kalitesine olumlu etki yapar.

HASAT VE VERİM

Gerbera çiçeklerinin hasat zamanı, ortada 2-3 erkek organın olgunlaştığı devredir. Daha erken kesimlerde çiçeğin vazo ömrü kısalır. Hasat olgunluğuna gelen çiçekler, çiçek sapının bitkiye bağlı olduğu noktadan hafifçe yana doğru çevrilerek koparılır. Gerbera hasadında makas kullanılmaz.  Toplanan çiçekler boylanır, renklerine göre ayrılır ve delikli özel kutulara dizilerek serin bir yerde sapları 5-6 cm kadar su içine gelecek şekilde, asılarak 2 saat su çektirilir. Gerbera çiçekleri kalitelerine göre 3 kısımda toplanabilirler;

1.kalite: Sap uzunluğu 50 cm, düz kuvvetli sap, çiçek çapı büyük (12 cm), çiçekler hatasız.

2.kalite: Sap uzunluğu 35 cm veya daha uzun.

3.kalite: Sap uzunluğu 20 cm veya daha uzun.

HASTALIK VE ZARARLILAR

Gerberanın en önemli hastalığı büyük zarar yapan “Solgunluk Hastalığı”dır. Bu hastalık yapraklar ve kökün kahverengileşmesi ve bitkide genel bir solgunluk ile ortaya çıkar. Bu hastalık etmenleri: Phytophtora cryptogaea, Fusarium oxysporum, Verticillium albuatrum, Botrytis cinerea gibi mantarlardır.

Hastalık ortaya çıktıktan sonra yetiştirme alanlarını kurtarma olasılığı zayıf olduğundan dikim öncesinde birtakım önlemler alma zorunluluğu vardır.

-Toprak sterilizasyonu tam olarak yapılmalı.

-Drenaj sistemi kurulmalı.   

-Toprak besin maddelerince dengeli olmalı.

-Sulama düzenine özen gösterilmeli.

-Işık, sıcaklık ve havalandırma istekleri optimum olmalıdır.

-Fazla sıcaklık değişikliklerine fırsat verilmemelidir.

Bu önlemlere rağmen bitki hastalandığında bitki derhal ortamdan uzaklaştırılmalı, bakırlı zinebli ilaçlarla yıkanmalı, Captan, Benlate gibi sistemik fungusitlerle ilaçlanmalı.

Kırmızı örümcek ve Beyazsinek de gerberada sıkça görülen zararlılardır. Beyazsinekle mücadele dikimden hemen sonra başlamalıdır. Uygun insektisitler ve akarisitler kullanılarak bu zararlılarla mücadele edilebilir. İlaçları zararlıların bağışıklık kazanmaması için sık sık değiştirilmesi gerekir.